malurus splendens ne demek?

Malurus splendens, Maluridae familyasından ötücü kuş türü. Avustralya’nın orta batı New South Wales eyaletinden güneybatı Queensland’a kadar Batı Avustralya’nın kıyılarında bulunur. Kuru ve yarı-kuru bölgelerde yaşar. Eşeysel dimorfizm gösteren bu türün erkekleri üreme döneminde parlak mavi ve kara renkli tüylere sahiptir. Üreme dönemi dışında erkekler ile dişi ve genç kuşlar asıl olarak boz-kahve tüylere sahiptir. İlk başlarda tüm soluk renkli kuşlar dişi sanıldığı için bu türün çokeşli olduğu sonucuna yanlışlıkla varılmıştır. Önceleri ayrı tür olduğu sanılan mavi ve kara tüylü değişik ırklara sahiptir. Malurus cinsi kuşların hepsinde olduğu gibi bu türde sosyal olarak tekeşlidir ancak eşler farklı bireylerle çiftleşir ve birbirlerine yavruları büyütürken yardımcı olurlar.¹ Erkek kuşlar pembe ya da mor taç yapraklarını kopararak kur gösterisi sırasında dişiye sunar.²

Doğal yaşam alanları ormanlık alanlardan çorak fundalıklara kadar değişir ama her zaman saklanacak kadar yoğun bitki örtüsü olan yerleri tercih eder. Daha doğuda yaşayan Malurus cyaneus türünün tersine insanların yerleşmesine adapte olamamış ve şehirleşmiş bölgelerden uzaklaşmıştır. Bu tür genellikle böcekçildir ama arada tohum ile de beslenir.

Taksonomi

Malurus splendens, Avustralya ve Yeni Gine’de yaşayan Malurus cinsi 12 kuş türünden biridir.³ En yakın akrabası Malurus cyaneus türüdür. Bu iki mavi renkli tür, kuzeybatı Avustralya’da yaşayan Malurus coronatus türü ile yakın akrabadır.⁴

İlk örnekler King George Sound’da toplanmıştır ve bu tğr 1830 yılında Fransız doğa tarihçileri Jean René Constant Quoy ve Joseph Paul Gaimard tarafından Saxicola splendens olarak taksonomik kayıtlara geçirilmiştir.⁵ 1833 yılında da John Gould Malurus pectoralis olarak tanımlamıştır.⁶ Gould kuş türünü doğru cinse yerleştirmiş olsa da önceki yazarların verdiği ad öncelik kazanmıştır. Bilimsel adı “parlak” anlamına gelen Latince splendens sözcüğünden gelir.⁷

Maluridae familyasındaki tüm kuşlar gibi M. splendens türü de gerçek çit kuşları (Troglodytidae familyası) ile akraba değildir. Önceleri sinekkapangiller (Muscicapidae) familyası içinde sınıflandırılmış⁸⁹ daha sonra da ötleğengiller (Sylviidae) familyasında sınıflandırılmıştır.¹⁰ 1975 yılında ise kendine ait Maluridae familyası tanınmıştır.¹¹ Son zamanlarda yapılan DNA analizleri, Maluridae familyasının Meliphagidae ve Pardalotidae familyaları ile akraba olduğu ve büyük Meliphagoidea üst familyasında sınıflandırılabileceği ortaya çıkmıştır.¹²¹³

Alt türleri

Günümüzde taksonomi kayıtları dört ırk tanımaktadır: Batı Avustralya’da M. s. splendens, Orta Avustralya’da M. s. musgravei (önceden M. s. callainus adı verilmişti), Doğu Avustralya’nın iç bölgelerinde M. s. melanotus ve Güneybatı Queensland’de M. s. emmottorum¹⁴ Başlangıçta üç alt tür ayrı türler olarak sınıflandırılmıştır ancak Avustralya’nın içleri araştırıldıktan sonra bunların bulunduğu bölgelerin sınırlarında melezleşmeler olduğu anlaşılmıştır. Dolayısıyla 1975 yılında ilk üç form Malurus splendens türünün ırkları olarak tanımlanmıştır.

• M. s. splendens, Batı Avustralya’nın ortası ve güneyinde bulunur, bu form Quoy ve Gaimard tarafından ilk olarak 1830 yılında sınıflandırılan formdur.
• M. s. melanotus, John Gould tarafından 1841 yılında ayrı bir tür olarak sınıflandırılmıştır.¹⁵ Güney Avustralya’da Adelaide’ın kuzeydoğusundan Batı Victoria’ya, Batı New South Wales’e ve Güneybatı Queensland’a kadar olan bölgede bulunur. Ana ırktan kara renkli sırtı ve daha beyaz olan karnı ile ayrılır.
• M. s. musgravei, 1922 yılında amatör ornitolog Gregory Mathews tarafından Orta Avustralya’nın Eyre Gölü havzasında ayrı bir tür olarak tanımlanmıştır.¹⁶ Güney Avustralya’nın çoğu kısmında ve Northern Territory’nin güneyinde Acacia aneura ve cüce okaliptüs ormanlarında bulunur. Ana ırktan farkı üst tüylerinin daha açık mavi ve turkuaz olması ve kıçının kara olmasıdır. Bu ırk, Samuel White tarafından örneği toplanan ve John gould tarafından 1867 yılında M. callainus olarak tanımlanan tür ile aynıdır. Callainus adının verildiği örneğin günümüzde musgravei ve melanotus adı verilen ırkların melezi olduğu anlaşıldığı için musgravei adı tekrar kullanılmaya başlanmıştır.¹⁷
• M. s. emmottorum, Güneybatı Queensland’ta bulunan bu form 1999 yılında Schodde ve Mason tarafından yapılan yeniden değerlendirme sonucu alt tür olarak sınıflandırılmıştır.¹⁸ Bilimsel adı Batı Queensland’ta yaşayan olan çiftçi ve amatör biyolog Angus Emmott’a ithafen verilmiştir.¹⁹

Evrimsel tarihçe

Ornitolog Richard Schodde 1982 yılında Malurus splendens ve Malurus cyaneus türleri için güneyde ortaya çıktıklarını önermiştir. Geçmişte bir zaman güneybatı (splendens) ve güneydoğu (cyaneus) anklavlarına ayrılmışlardır. Güneybatı güneydoğudan daha kuru olduğu için, koşullar uygun olduğunda splendens anakaranın içlerine doğru yayılmıştır. Bu yayılmayı takip eden kuru buzul dönemlerinde üç ayrı bölüme bölünmüşler ve tekrar şartlar uygun olduğunda bir araya gelip melezleşme başlamıştır. Bu durum ayrılan formların tür olacak kadar uzaklaşmamış olması nedeniyle orijinal ayrılmanın yakın zamanlarda olduğunu belirtmektedir. Daha detaylı moleküler çalışmalar bu hipotezin değişmesine neden olabilir.²⁰

Fiziksel özellikleri

Malurus splendens küçük ama uzun kuyruklu 14 cm boyunda bir kuştur. Yüksek oranda eşeysel dimorfizm gösteren bu türün erkekleri parlak mavi alın ve kulak örtüsü tüyleri, mor boğaz ve daha koyu parlak mavi sırt, göğüz ve kuyruk ile kara gaga, göz bandı ve kestane rengi göğüs bandı ile dikkati çeker. Erkeğin mavi üreme dönemi tüyleri gerdek tüyleri olarak da anılır. Üreme döneminde olmayan erkek kahverengi tüylere sahiptir kanatlarda mavi tüyler vardır ve kuyruk tüyleri de mavimsidir. Dişi, üreme döneminde olmayan erkeğe benzer ama kestane rengi gagası ve göz bandı vardır.²¹ Erişkin olmayan erkek kuşlar, yumurtadan çıktıktan sonra ilk üreme döneminde gerdek tüylerine kavuşurlar ancak bazen tam tüy değişimi olmaz ve kısmen kahverengi tüyler kalır. Tam tüy değişimi için bir ya da iki yıl daha geçmesi gerekebilir.²² Üreme döneminden sonra sonbaharda hem erkek hem dişi tüy değiştirir ve erkekler üreme dönemi dışı eklips tüylerine bürünür. Kış ya da ilkbahar aylarında tekrar üreme tüylerine kavuşurlar.²³ Bazı yaşlı erkekler bütün yıl mavi tüylerini korur ve üreme dönemi tüylerini yılda bir kere değiştirir.²⁴ Erkeklerin üreme dönemi mavi tüyleri, özellikle kulak örtüleri oldukça parlaktır. Bu parlaklığın nedeni tüy üzerinde bulunan dalcıkların düzleşmiş ve kıvrılmış yapısıdır.²⁵ Mavi tüyler morötesi ışığı da oldukça kuvvetli yansıtır ve morötesi ışığı da görebilen aynı cins içindeki diğer türler için bu mavi daha da parlak görünür.²⁶ Şakımaları oldukça coşkuludur ve aynı cinsteki diğer türlerden daha şiddetli ve yüksek seslidir, ayrıca bireyden bireye değişiklik gösterir.²⁷ Yumuşak ve tekrar etmeyen trrt sesi besin ararken grupla teması sağlamak için kullanılır. Alarm için ise tsit çığlığı kullanılır. Bölgeye giren guguk kuşları ve diğer kuşlar, tehdit duruşu ve çekirge sesi gibi tehdit sesi ile karşılanabilir.²⁸ Dişiler kuluçkada iken purr sesi çıkarır.²⁹

Dağılımı ve yaşam alanları

Malurus splendens Avustralya’nın çorak ve yarı çorak alanlarına oldukça geniş oranda dağılmıştır. Doğal yaşam alanları genellikle kuru ve fundalıktır. Kuru yerlerde Acacia aneura ve cüce okaliptüs ormanları, güneybatıda da ormanlık alanlardır.³⁰ Batı ırkı splendens ve doğu ırkı melanotus yerleşiktir ancak musgravei ırkı kısmen göçebedir.³¹ Daha doğuda yaşayan Malurus cyaneus türünün tersine insanların yerleşmesine adapte olamamış ve şehirleşmiş bölgelerden uzaklaşmıştır.³² Altında çalılık bulunmayan Pinus cinsi çam ormanları yaşamaları için uygun değildir.³³

Davranışı

Malurus cinsi bütün kuşlar gibi aktif ve hareketli bir besin avcısıdır. Normal hareket şekli iki ayağın da aynı anda yerden kesilip tekrar yere bastığı hoplayarak ilerlemedir ama koştukları da görülebilir.³⁴ Dengesini oldukça uzun kuyruğuyla sağlar. Kuyrukları yukarı doğru dik durur ve nadiren hareketsiz kalır. Kısa, yuvarlak kanatlar ilk kalkışın iyi olmasını sağlar ve kısa uçuşlar için yararlıdır ancak uzun uçuşlarda yarar sağlamaz.³⁵ Ancak M. splendens diğer türlerden daha güçlü bir uçucudur.³⁶ İlkbahar ve yaz aylarında kuşlar gün içinde dönem dönem aktif olur ve besin arayışında şakımaları duyulur. Günün sıcaklığında grup bir arada saklanarak dinlenir. Kışın besin bulmak zorlaştığı için tüm gün besin ararlar.³⁷

İki ila sekiz kuştan oluşan gruplar hâlinde yıl boyunca bölgelerini korur.³⁸ Bölgelerinin büyüklükleri ormanlık fundalık alanlarda ortalama 4,4 hektardır ³⁹ Bölgenin genişliği bitki yoğunluğu arttıkça azalır, grupta bulunan erkek kuş sayısı arttıkça artar.⁴⁰ Grup sosyal olarak tekeşli olan bir çift ile bölgede yumurtadan çıkmış olan bir ya da iki erkek ya da dişi yardımcı kuştan oluşur. Bu yardımcılar ana çiftin soyundan gelmiyor olabilir. Çiftler diğer bireylerle çiftleşebilir ve bu çiftleşmeden olan yavruları büyütebilirler. Yavruların üçte biri çift dışı çiftleşmelerden olur.⁴¹ Yardımcı kuşlar bölgeyi korumaya, yavruları beslemeye ve büyütmeye yardımcı olur.⁴² Grupta bulunan kuşlar korunaklı yerde bir arada tünerler ve birbirlerinin tüylerini temizlerler.⁴³

Yuvalara saldıran başlıca avcılar arasında Avustralya saksağanı (Cracticus tibicen), diğer Cracticus cinsi kuşlar, Dacelo novaeguineae, Strepera cinsi kuşlar, kargalar ve kuzgunlar (Corvus cinsi kuşlar), Colluricincla cinsi kuşlar ile kızıl tilki (Vulpes vulpes), kedi ve Rattus rattus gibi memeliler bulunur.⁴⁴ Hem erkek hem de dişi erişkin kuşlar, tehlike karşısında yavru kuşların olduğu yuvadan uzaklaşmak için koşarak avcıları kendilerine çeker. Koşu sırasında baş, boyun ve kuyruk aşağı iniktir, kanatlar açık tutulur ve tüyler kabartılır. Kuş bu sırada durmadan koşarken aynı sırada alarm çağrısı yapar.⁴⁵

Beslenme

Malurus splendens asıl olarak böcekçildir, beslenmesinin çoğunu karıncalar, çekirgeler, ağustos böcekleri, örümcekler gibi eklem bacaklılardan karşılar. Bunların yanı sıra az da olsa tohum, çiçek ve meyve de yerler.⁴⁶ Genellikle yerde ya da yüksekliği iki metreyi geçmeyen çalılıklarda besin ararlar. Malurus cinsi kuşlarda görülmeyen bir özelliği bu türün Corymbia cinsi bitki örtüsünde de besin aramasıdır.⁴⁷ Kuşlar grup hâlinde ve saklanacakları yere yakın besin ararlar çünkü bu esnada avcılara yem olabilmektedirler. Kış aylarında besin olnakları azaldığı için son çare olarak karıncaları avlarlar ve kış aylarında besinlerinin önemli bölümü karıncalardan oluşur.⁴⁸ erişkin kuşlar yuvadaki yavrulara ise tırtıl ve çekirge gibi daha büyük avları getirirler.⁴⁹

Kur davranışı

Malurus splendens erkeklerinin çeşitli kur davranışları gözlemlenmiştir. “Denizatı uçuşu” adı verilen erkek tarafından bir denizatının dalgalı hareketlerine benzeyen uçuşu boyun uzatılmış, kafa tüyleri kabartılmış şekilde gerçekleştirilir. Uçarken gövdesini yatay konumdan dikey konuma çevirir ve kanatlarını hızlıca çırparak yavaşça iner; yere iner inmez de birdenbire yukarıya doğru fırlar.⁵⁰ “Yüz yelpazesi” davranışı hem saldırganlık hem de kur gösterisidir. Bu gösteride mavi kulak örtüsü tüyler kabartılır.⁵¹ Malurus cinsi kuşların bir başka ilgi çekici özelliği de üreme döneminde kur yapmak için erkek kuşların dişilere çiçeklerin taç yapraklarını sunmalarıdır. Bu tür mavi tüyleriyle kontrast yapan pembe ya da morumsu taç yapraklarını kullanır.⁵² Üreme dönemi dışında da bazen erkekler taç yapraklarını kendi bölgeleri dışında bulunan dişilere sunabilir.⁵³ Çiftler sosyal olarak tekeşlidir ama üreme konusunda eşleri dışında kuşlarla da çiftleşirler.⁵⁴

Üreme

Üreme dönemi ağustos ayının sonlarından Ocak ayına kadardır ancak Ağustos ayında çok yağmur yağması bunu geciktirebilir. Yuva tamamen dişi tarafından yapılır. Küre şeklinde olan yuva otlardan ve örümcek ağından oluşur. Bir tarafında yere yakın giriş olan yuva Acacia pulchella ya da Hakea türleri gibi yoğun bitki örtüsü içinde gizlenmiştir.⁵⁵ Üreme döneminde birden fazla kuluçkaya yatılabilir. Yumurtalar 12x16 mm boyunda, mat beyaz renkli ve kızıl-kahve lekelidir. Bir keresinde iki ila dört yumurta yumurtlanır.⁵⁶ Kuluçka süresi yaklaşık iki hafta civarındadır.⁵⁷ Yumurtadan çıkan yavruların beslenmesi ve dışkı keselerinin toplanması grubun bütün bireyleri tarafından 10-13 gün boyunca yapılır ve bu sürede yavrular palazlanır.⁵⁸ Genç kuşlar aile grubu içinde bir yıl boyunca yardımcı olarak kalır ve sonrasında ya yakında bulunan bir gruba gider ya da aile grubunda baskın bir rol alır.⁵⁹

Kültürel tasvirler

Malurus splendens 12 Ağustos 1999 tarihinde tedavüle çıkarılan 45c’lik Avustralya Posta İdaresi’nin pulu üzerinde yer alacaktı⁶⁰ ancak pulun üzerine yanlışlıkla Malurus cyaneus resmi basılmıştır.⁶¹

Kaynakça

Genel

Özel

Orijinal kaynak: malurus splendens. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. ↩
2. ↩

3. Rowley, Russell (1997),s.143. ↩

4. ↩

5. Quoy, J.R.C. and Gaimard, J.P. in Dumont-d'Urville, J. (1830). Voyage de découvertes de l'Astrolabe exécuté par ordre du Roi, pendant les anneés 1826–1827–1828–1829, sous le commandement de M.J. Dumont-d'Urville. Zoologie. Paris: J. Tastu Vol. 1 i p197 ↩

6. Gould, J. (1833). Untitled. Proc. Zool. Soc. Lond. 1:pp106–107 ↩

7. ↩
8. ↩
9. ↩
10. ↩
11. ↩
12. ↩
13. ↩

14. Schodde, R. ve Mason, I.J.(1999). The Directory of Australian Birds: Passerines. A Taxonomic and Zoogeographic Atlas of the Biodiversity of Birds in Australia and its Territories. Collingwood, Australia: CSIRO Publishing x 851 pp. [94]. ↩

15. Gould, J. (1841). The Birds of Australia. London: J. Gould Vol. 3 part 3 pp. [pl. 20]. ↩

16. Mathews, G.M. (1922). The Birds of Australia. London: Witherby Vol. 10 [62]. ↩

17. ↩
18. ↩
19. ↩
20. ↩
21. ↩

22. Rowley&Russell (1997) s.45. ↩

23. Rowley&Russell (1997) s.149 ↩

24. ↩

25. Rowley&Russell (1997) s44. ↩

26. ↩
27. ↩
28. ↩

29. Rowley&Russell (1997) s.151 ↩

30. ↩
31. ↩

32. Rowley&Russell (1997) s.137 ↩

33. Rowley&Russell (1997) s.134 ↩

34. Rowley & Russell, (1997) s. 42 ↩

35. Rowley & Russell, (1997)s. 41 ↩

36. Rowley&Russell (1997) s.153. ↩

37. Rowley&Russell (1997) s.61–62. ↩

38. ↩
39. ↩
40. ↩
41. ↩

42. Rowley&Russell (1997) s.99 ↩

43. ↩

44. Rowley & Russell, s. 121 ↩

45. ↩
46. ↩
47. ↩

48. Rowley&Russell (1997) s.49–52 ↩

49. Rowley&Russell (1997) s.53 ↩

50. ↩

51. Rowley&Russell (1997) s.76 ↩

52. Rowley&Russell (1997) s.74–75 ↩

53. Rowley&Russell (1997) s.75 ↩

54. Rowley&Russell (1997) s.79 ↩

55. Rowley&Russell (1997) s.154 ↩

56. ↩
57. ↩
58. ↩
59. ↩
60. ↩
61. ↩

Kategoriler